Κωνσταντινίδης - Έργα για Ορχήστρα

Προτεινόμενη ηχογράφηση:
The Bulgarian Radio Symphony Orchestra,
Byron Fidetzis


Μελετώντας προσεκτικά το ορχηστρικό έργο του Γιάννη Κωνσταντινίδη, μπορούμε να διακρίνουμε σε αυτό τα εξής πέντε χαρακτηριστικά:

α) Συνδέεται άμεσα με την ελληνική δημοτική μουσική.
β) Η σύνδεση της κύριας μελωδία με το μέρος της συνοδείας γίνεται με τρόπο αντίστοιχο της ιμπρεσιονιστικής γαλλικής σχολής των αρχών του 20ου αιώνα και της νεοκλασικής σχολής του μεσοπολέμου.
γ) Αποφεύγεται η θεματική ανάπτυξη στα περισσότερα έργα, γι' αυτό χαρακτηρίζεται ορχηστρική η συγκεκριμένη μουσική και όχι συμφωνική.
δ) Γίνεται συνειδητή επιλογή σύντομης μορφής όσον αφορά τη δομή, κάτι που οδηγεί στην προτίμηση της σουίτας.
ε) Πλούσια αρμονία και ποικιλματική ενορχήστρωση που δικαιολογεί την επανάληψη ως το σημαντικότερο μέσο εξέλιξης της μουσικής.

Οι Δύο Δωδεκανησιακές Σουίτες
Η μουσική πρώτη ύλη και στα δύο έργα προέρχεται κυρίως από το έργο του Baud-Bovy "Τραγούδια των Δωδεκανήσων", συλλογή μεγάλης μουσικολογικής αξίας με καταγραφές δημοτικών τραγουδιών. Η μικρή ορχήστρα και στα δύο έργα χρησιμοποιείται με μια χαρακτηριστική λεπτότητα που βασίζεται στην αρχή της ηχοχρωματικής ποικιλίας, η οποία συνδέεται άμεσα με την τεχνική της "αέναης παραλλαγής", τεχνική που θα λέγαμε ότι παραπέμπει στον τρόπο σκέψης του λαϊκού μουσικού. Οι σκοποί που περιέχονται στις δύο σουίτες είναι οι εξής:

Δωδεκανησιακή Σουίτα Αρ. 1
α) Το Δυοσμαράκι (Μαντινάδα Καρπάθου) - Ανάμεσα πλημμύρι (Ρόδου)
β) Πέτρος και Παύλος (Γαμήλιο Καστελλόριζου)
γ) Σαράντα χρόνους έκαμα (Ρόδου) - Ειρήνη (Χορός Τήλου)
δ) Ας τραγουδήσω κι ας χαρώ (Σκοπός Αρχαγγελίτικος Ρόδου)
ε) Ζερβόδεξ(ι)ος (Χορός Ρόδου)
στ) Τραγούδι γάμου (Χορός Ρόδου) - Σούστα (Χορός Ρόδου)

Δωδεκανησιακή Σουίτα Αρ. 2
α) Τραγούδι του γάμου (Αρχάγγελος Ρόδου) - Βοστσικάτα (Καλύμνου) - Κάλακα του Λαζάρου (Ρόδου)
β) Το πάθος (Κάσου - Δωδεκανησιακή λύρα, αρ. 23)
γ) Έλα να τις μοιραστούμε (Ρόδος) - Στα μάρμαρα του Γαλατά (Κάρπαθος)
δ) Δεν ημπορώ να κάμ' αλλιώς - Ο κάτω (Ρόδου)
ε) Μοιρολόι Αστυπάλαιας
στ) Το μικρό Κωνσταντάκι (Ρόδος) - Χορευτικά Καρπάθου

Τρεις Ελληνικοί Χοροί και Κυκλαδίτικος
Οι Τρεις Ελληνικοί Χοροί γράφτηκαν το 1950 και στην ουσία αποτελούν και αυτοί μια (χορευτική) σουίτα σε τρία μέρη.

Ο πρώτος χορός (Τσάμικος σε Λα, πάνω στην Ιτιά) είναι στην πραγματικότητα μονοθεματικός αλλά παρουσιάζει μια κυματοειδή εξέλιξη. Έχει δηλαδή μια συμπύκνωση και αποσυμπύκνωση του ηχητικού όγκου, αλλά προς το τελικό αποκορύφωμα παρατηρούμε βαθμιαία συμμετοχή του συνόλου της ορχήστρας.

Ο δεύτερος χορός (Τσακώνικος σε Ρε) είναι διθεματικός και βασίζεται σε δύο τραγούδια, Αμπέλι μου πλατύφυλλο και Σου 'πα μάνα μ' πάντρεψέ με, τα οποία εμφανίζονται περιοδικά με την μορφή Α Β Α συν μια τελική επανεμφάνιση του Β ως κόντα.

Ο τρίτος και τελευταίος χορός (Καλαματιανός σε Σολ και Λα) έχει πάλι μια διθεματικότητα με την μορφή Α Β Α συν μια μικρή κόντα στο τέλος. Η ορχήστρα που χρησιμοποιεί εδώ ο συνθέτης είναι η μεγαλύτερη δυνατή, ανάλογη με αυτήν στην Μικρασιατική Ραψωδία.

Ο Κυκλαδίτικος Χορός αρχικά ήταν στην σκέψη του συνθέτη να είναι ο τρίτος σε μια άλλη σουίτα τριών χορών, που τελικά τα δύο πρώτα της μέρη συγχωνεύτηκαν στην Μικρασιατική Ραψωδία. Δεν ολοκληρώθηκε ποτέ όμως από τον συνθέτη. Βρέθηκε στα κατάλοιπα του συνθέτη από τους Λ. Λιάβα και Β. Φιδετζή ο οποίος και το ολοκλήρωσε.

Μικρασιατική Ραψωδία
Είναι χωρίς αμφιβολία το σημαντικότερο έργο του Κωνσταντινίδη, όπως και ο ίδιος έλεγε, με μια κεντρική και συμβολική θέση στην όλη δημιουργία του. Αφιερωμένο στην μητέρα του και ταυτόχρονα στην "μάνα γη" της Μικράς Ασίας. Παρατίθενται στη συνέχεια τα τραγούδια που χρησιμοποίησε ο συνθέτης όπως ακριβώς τα έγραψε ο ίδιος:

1ο μέρος
PRELUDIO
1o Θέμα: Μαύρη Πέτρα του Γιαλού κ.λ.π. (Δυτικών Μικρασιατικών Παραλίων αλλά και Κύπρου (;) ίσως τουρκικής προέλευσης)
2ο Θέμα: Ποντιακό τραγούδι του γάμου
OSTINATO
Κάλαντα των Φώτων
Παραλλαγές

2ο μέρος
INTERMEZZO
1. Εισαγωγή με χρησιμοποίηση του 1ου θέματος του 1ου μέρους
2. Τραγούδι (Πρωτοχρονιάτικος χορός) Καππαδοκίας
3. Τραγούδι Παχτικός (χορευτικό Βιθυνίας)
4. Επανάληψη 1ου θέματος Καππαδοκίας

FINALE
1. 1ο θέμα (Καρσιλαμάς)
2. Ποντιακό + 1ο Μικρασιάτικο θέμα Παραλίων (1ου μέρους)
3. Α' Ζεϊμπέκικο Αϊβαλιώτικο (Προελεύσεως Αγιάσσου Μυτιλήνης)
4. Β' Σμυρνέικο Ζεϊμπέκικο
5. Επεξεργασία των Δύο Ζεϊμπέκικων

Η Ραψωδία δουλεύτηκε αρκετά από τον συνθέτη, μέχρι να καταλήξει στην εκδοτική της μορφή και στον οριστικό της τίτλο το 1975.